ISHARA NA ALAMA KATIKA LITURUJIA-V
1. Rangi za Liturujia
Rangi zina maana ya ishara katika Liturujia. Rangi inaashiria fumbo la sikukuu au hisia za tukio maalum ambalo Misa huadhimishwa. Ili kuelewa mageuzi ya rangi za kiliturujia, inafaa kuelewa baadhi ya misingi kuhusu mageuzi ya mavazi ya liturujia.
Hapo awali, kulikuwa na tofauti ndogo kati ya mavazi ya kiraia na vazi linalovaliwa na makasisi. Wakati wa Mtakatifu Gregory Mkuu, mwishoni mwa karne ya sita, raia wenye heshima wote walivaa aina ya mavazi ambayo sasa tunayaona kuwa ya kikanisa. Hatua kwa hatua, baada ya muda, mitindo ya kiraia ilibadilika, lakini Kanisa lilichagua kubakiza mavazi hayo ya heshima ya dola ya Kiroma kwa matumizi ya kiliturujia, na hivyo kutenganisha kile tunachokiona sasa mavazi ya kiliturujia kutoka kwa aina nyingine za mavazi. Ilikuwa katika karne ya nane kwenye Mtaguso wa Ratisbon ambapo tunaona makasisi wakihimizwa kuvaa Kasula hasa kwa ajili ya liturujia, na karne moja baadaye, katikati ya karne ya tisa, tunaona Papa Leo IV akiagiza matumizi ya mavazi matano mahususi sasa tunajua leo kwa liturujia ya Ekaristi: Amisi, Alba, Mshipi au chingulum, Stola na Kasula.
Matumizi ya rangi ili kutofautisha majira ya kiliturujia ukawa jambo la kawaida katika Kanisa katika karne ya nne hivi. Mwanzoni, matumizi yalitofautiana sana lakini kufikia karne ya 12 Papa Innocent III aliweka utaratibu wa matumizi ya rangi tano: Zambarau, Nyeupe, Nyeusi, Nyekundu na Kijani. Katika karne ya 20, Harakati ya Liturujia ya kiekumene ilichochea ugunduzi mpya wa desturi za kale za Kikristo, hivyo zimeongezwa rangi za Bluu na Dhahabu.
Kwa ufupi, rangi huonyesha hisia na mawazo ambayo yanahusishwa na kila misimu ya mwaka wa kiliturujia.
1.1 Rangi Nyeupe       
Rangi nyeupe inaashiria usafi na uadilifu wa maisha. Inatumika katika nyakati za Noeli na Pasaka; Sikukuu za Bwana isipokuwa Mateso, Sikukuu za Bikira Maria, Kiti cha Mtakatifu Petro na Kuongoka kwa Paulo Mtume. Kulilingana na tamaduni za kanisa mahalia, makuhani wanaweza kuwa na mavazi meupe au ya rangi ya dhahabu. Rangi nyeupe pia inaashiria kuzaliwa na kufufuka kwa Kristo. Majoho meupe nyakati fulani huvaliwa na makasisi wanaofanya ibada na maadhimisho ya mazishi. Nguo nyeupe ni kusherehekea maisha badala ya kuhuzunikia kifo cha marehemu.
1.2 Rangi Nyekundu
Nyekundu huamsha rangi ya damu, na kwa hivyo ni rangi ya mashahidi na kifo cha Kristo Msalabani. Nyekundu pia inaashiria moto, na kwa hiyo ni rangi ya Roho Mtakatifu. Hivyo basi, rangi nyekundu inaashiria mtu kumwaga damu yake kwa ajili ya Mungu. Inatumika Jumapili ya Matawi, Ijumaa Kuu, Pentekoste, Mateso na Sikukuu za Mashahidi. Rangi nyekundu huvaliwa wakati wa Kipaimara kuashiria uvuvio wa Roho Mtakatifu.
1.3 Rangi ya Kijani
Kijani ni rangi ya ukuaji. Hivyo, kijani kinaashiria matumaini na uhai wa maisha ya imani ya kila siku mpya. Inatumika kwa Wakati wa Kawaida. Inachukua muda kati ya Pasaka na Noeli. Kijani ina maana ya kuwakilisha matarajio na matumaini katika ufufuko wa Kristo.
1.4 Rangi ya Urujuani/Zambarau
Rangi ya Urujuani inaashiria toba. Inatumika katika Majilio, Kwaresima na Ibada za wafu. Mavazi ya rangi ya zambarau huvaliwa kuwakumbusha waombolezaji umuhimu wa toba kwa maisha yao na kumuombea msamaha marehemu. Zambarau ni rangi ya kale ya kifalme na kwa hiyo ishara ya ukuu wa Kristo.
1.5 Rangi Nyeusi
Rangi nyeusi ilitumika kuashiria asubuhi katika riti ya Kilatini. Ilitumika katika Ofisi ya Wafu. Rangi hii ilipungua umaarufu baada ya miaka ya 1960 wakati wa Mtaguso wa Pili wa Vatikano. Katika baadhi ya makanisa ya kitamaduni hasa katika nchi zinazozungumza Kijerumani, rangi nyeusi bado inatumika katika ibada za mazishi.
Katika ulimwengu wa sasa, ili kuepuka viashiria vya ubaguzi wa rangi, rangi nyeusi kama ishara ya majonzi, huzuni na viashirio hasi haina budi huepukwa.
1.6 Rangi ya Dhahabu
Rangi ya dhahabu inaashiria sherehe ya juu zaidi au sherehe kubwa. Inatumika katika matukio maalum.
1.7 Rangi ya Waridi
Mavazi ya waridi huvaliwa mara mbili tu katika mwaka wa kiliturujia, wakati wa Jumapili ya tatu ya Maajilio, na Jumapili ya nne ya Kwaresima. Rangi hizi huvaliwa siku hizi ili kuonyesha furaha, shangwe na upendo katika Kristo. Mavazi haya ya waridi kuwakumbusha Wakatoliki furaha na shagwe katika nyakati za toba na kuabudu.
1.8 Rangi ya Buluu/Samawati
Mavazi ya buluu huvaliwa wakati wa sikukuu za Bikira Maria. Ni ishara ya anga kama ilivyoonyeshwa katika kitabu cha Ufunuo. Ikiwa imejikita mizizi katika alama za Kikatoliki, vazi la buluu la Maria limefasiriwa kuwakilisha usafi wa Bikira, kuashiria anga, na kumtaja Maria kama Malkia, kwa maana rangi ya buluu ilihusishwa na ufalme wa Byzantine.
2.    Vitabu vya Liturujia
Vitabu rasmi vya Ibada ya Kirumi ni saba –
i.    Misale: ni kitabu chenye vipengele mbalimbali kama vile sala, masomo, nyimbo; rubriki n.k kwa adhimisho la Ekaristi linayoongozwa na kuhani.
ii.    Pontifikale: ni kitabu chenye sala na maelezo ya ibada kwa ajili ya adhimisho la kiaskofu kama vile Kipaimara, Sakramenti ya daraja, nadhili za kitawa nk.
iii.    Breviari: Ni kitabu cha masifu na zaburi. Kimezoelekwa kuitwa sala ya Kanisa kwa lugha ya Kiswahili.
iv.    Rituale: ni kitabu chenye sala na maelezo ya ibada kwa ajili ya adhimisho la kikuhani kama vile Ubatizo, Kitubio Sakramenti ya Wagonjwa, Komunyo Pamba nk.
v.    Maadhimisho ya Kiaskofu (Cærimoniale Episcoporum): Ni kitabu kinachoelezea kwa kina maadhimisho yote yanayomhusu Askofu.
vi.    Memoriale Rituum (Kitabu cha Kumbukumbu ya Maadhimisho): Hiki ni kitabu cha kiliturujia cha chenye ufupisho wa maadhimisho fulani fulani kama vile Jumatano ya Majivu, Dominika ya Matawi, Siku Tatu Kuu za Pasaka nk.
vii.    Matirologio ya Kiroma (Maisha ya Watakatifu): Matirologio ya Kiroma ni kalenda inayotoa majina na maelezo mafupi ya watakatifu wote wanaoadhimishwa mahali mbalimbali kila siku bila kujali kwamba ni wafia dini au la. Matendo ya kwanza ya mashahidi wa imani yanarudi nyuma hadi karne ya nne. Katika Zama za Kati kulikuwa, kama kawaida, matoleo mengi ya kitabu hiki. Matirologio ya Kiroma  ya sasa  ilihaririwa mnamo mwaka 1584 na Kadinali Baronius chini ya upapa wa Gregory XIII, na kusahihishwa mara nne, mnamo 1628, 1675, 1680, na 1748.
    Vitabu hivi vina huduma zote za kiliturujia na ibada. Vitabu vingine, vilivyo na dondoo kutoka kwao, vinashiriki tabia zao rasmi kadiri maandishi yanavyolingana na yale ya kitabu asilia. Vitabu hivyo vya pili vya kiliturujia ni Leksionari na Graduale (pamoja na noti za muziki) zilizochukuliwa kutoka Misale, Liturujia ya Masaa ya Mchana (Horæ diurnæ) za Breviari, Vespere, Kitabu cha Antifona na vitabu vingine vya kwaya (pamoja na maelezo), pia iliyotolewa kutoka Breviari. Vipo pia vitabu vya Baraka na Maagizo mbalimbali kutoka maadhimisho ya kiaskofu na kikuhani kama ifuatavyo:
i.    Sakramentario
     Ni kitabu cha kuazimishia sakrament mbalimbali.  Neno sakramentirio limetokana na neno Sakramenti. Hivyo, hiki kitabu cha adhimisho la Sakramenti, na kimekusudiwa kwa ajili ya mwazimishaji, ama Askofu au Padre. Sakramentario ni mkusanyiko wa kipekee wa sala mbalimbali zitakazotumika katika adhimisho la Misa au Sakramenti. Sakramentario hupangwa kulingana na Mwaka wa Liturujia au hali nyinginezo. Baadhi ya Sakramentario za kihistoria ni Sakramentirio ya Verona Vr, Gelasianum Vetus Gev, na Sakramentirio Gregorianum Gr ).
ii.    Majarida na Vitabu vya Masomo
    Majarida na Vitabu vya Masomo ni mkusanyiko wa Maandiko Matakatifu unazingatia mpangilio wa siku maalum au sikukuu fulani. Kwa lugha ya kiswahili majarida haya yamezoeleka kuitwa Shajara.
iii.    Ordines Romani
    Ordines Romani (OR) ni vitabu vya kiliturujia, ambavyo vina rubrika na maelezo ya sherehe pekee.
    Kanisa linavipa heshima vitabu vya kiliturujia kwa kuwa vinahifadhi mapokeo ya kikatoliki, mafundisho, imani na hali ya kiroho ya Kanisa.
3.    Hitimisho
Tumegusa vipengele muhimu vya lugha ya mwanadamu ambayo humsaidia mwanadamu kumuingiza katika lugha ya kumfahamu na kumwabudu Mungu. Kama mtu anavyoweza kung’amua, mwanadamu amezungukwa na ishara na alama nyingi. Ishara na alama hizi  humsaidia kutengeneza lugha ya mawasiliano ndani ya ulimwengu na nje ya ulimwengu. Kwa hivyo, ukweli wa kiroho wa mwanadamu pia unasaidiwa na ulimwengu wa ishara na alama. Hapa ndipo liturujia inakuja na mtindo wake wa ishara na alama kama ilivyoainishwa katika sura hii.