Dar es Salaam
Na Edvesta Tarimo
Kwa mujibu wa Benki ya Dunia (World Bank -2023), inakadiriwa kuwa uzalishaji wa taka utaongezeka kwa 70% kutoka tani bilioni 2.01 hadi bilioni 3.40 ifikapo mwaka 2050.
Kulingana na ripoti ya taarifa ya kiuchumi ya Urejelezaji wa Marekani
(U.S Recycling Economic Information - REI), San Francisco, Marekani, ni jiji la kijani kibichi hasa, na linatajwa kama kinara kwa urejeshaji wa taka (recycling), kwa zaidi ya asilimia 80 ya taka zake.
Urejelezaji wa taka na mifumo mizuri ya kushughulika na majitaka, utasaidia kuongeza ajira, kuongeza viwanda vidogo vidogo, kuongeza teknolojia mpya, pamoja na kipato ambacho kimekuwa kikipotea, ikiwa ni pamoja na kupunguza uzalishaji wa hewa ukaa.
Majiji mengine yanayofanya vizuri kwenye urejeshaji wa takataka ni pamoja na Curitiba - Brazil, iliyofanikiwa kwa asilimia 70, pamoja na Vancouver-Canada, waliofanikiwa kwa asilimia 60 wakiwa na lengo la kufikia asilimia 100 ifikapo mwaka 2040.
Wanafanyaje? Kwa kushikamana na mipango madhubuti ya kuchakata taka na sera ya kulipa fedha kadri wakazi wake wanavyotupa taka zisizoweza kutumika tena, huwafanya wananchi wawe na ufahamu zaidi wa mazingira, hasa kuhusu bidhaa wanazonunua katika kuepuka kulipishwa fedha zaidi za taka.
Nini kifanyike kukabiliana na hili?
Jiji la Dar es salaam ambalo linatajwa kuwa kitovu cha biashara, lenyewe linakadiriwa kuzalisha zaidi ya tani 4,252 za taka kwa siku moja. Kati ya taka hizo, ni asilimia 50 tu ndizo zinazopokelewa kwenye maeneo maalumu, nyingine zikisalia na kutupwa kwenye mitaro, maeneo ya wazi, na hata barabarani.
Hapa Tanzania, baadhi ya wadau wa mazingira wamekuja na mpango mkakati wa kuweka mazingira katika hali safi kwa kukusanya takataka, na kwa kupita baadhi ya masoko katika Halmashauri ya Jiji la Dar es Salaam kama vile Ilala, Buguruni. n.k.
Alpha Ntibachunya ameamua kushiriki katika utunzaji wa mazingira kwa kuanzisha kampuni ya LIMA ya kurejeleza taka ngumu katika matumizi mengine, badala ya kutupwa na kuchafua mazingira.
Ntibachunya anasema kuwa yeye na mwenzake walifanya utafiti wa kujua takataka zinazotupwa zinapelekwa wapi baada ya kukusanywa, na baada ya utafiti, waligundua kuwa kuna fursa nyingi zinazopatikana kwenye takataka.
“Kilichotupelekea tukaanzisha huu mradi, tulikaa tukafanya utafiti na kugundua kwamba kuna changamoto, baada ya hapo tukapata wazo linguine, tukaja na wazo hili la kuzalisha chakula cha kulishia mifugo, na mbolea ambayo tulitazama zaidi wakulima wadogo, hasa wa vijijini,” anasema Ntibachunya.
Anaongeza kusema kuwa njia mbili tofauti wanazotumia katika kukusanya taka, kwa kwenda sokoni, mfano soko la matunda Buguruni, hotelini na kutumia njia ya boksi hai ambalo hupeleka majumbani mwa watu kwa ajili ya kukusanyia mabaki ya vyakula majumbani mwa watu, kisha wanakwenda kuzichukua na kwenda kuzichakata.
Anasema kuwa wametumia changamoto ya mlundikano wa takataka katika maeneo tofauti tofauti katika jiji kugeuza kuwa sehemu ya kujipatia ajira, na kuajiri vijana wengine katika kukusanya na kuzichakata na kuwa chakula cha kulishia mifugo, na mbolea ambayo ni halisia isiyokuwa na makemiko ya aina yoyote.
Ntibachunya anasema kwamba uchakataji wa taka katika matumizi mengine umekuwa mchango mkubwa wa nafasi ya ajira kwa vijana wengi, kwani uzalishaji wake hauhitaji kiwango cha elimu, bali utayari wa kijana wa kuelekezwa kufanya kazi hiyo.
Kuchakata taka kunanufaisha mazingira, na kunatoa ajira kwa vijana, kunakuza uchumi wa mtu mmoja mmoja na Taifa kwa ujumla. Kwa kutenganisha taka zinazoweza kutumika tena kama karatasi, nguo chakavu, glasi, plastiki, aluminium na mabaki ya vyakula na taka za elektroniki, watumiaji wanaweza kusaidia kuunda kijani kibichi kwenye majiji makubwa duniani.
Anitha Erasmi ni mama wa watoto wanne, anasema kuwa uchakataji wa taka umekuwa sehemu yake ya kujipatia kipato cha kuendesha maisha ya familia yake, licha ya ndugu kumwona kama amechanganyikiwa.
“Mwandishi, ndugu zangu na jamii, iliniona kama chizi, lakini mimi sikujali kwa sababu mjini kama huna kazi, ukichagua kazi utashindwa kuishi. Nakusanya mamboga mboga nazipeleka kuziuza, napewa pesa,” anasema Anitha.
Philbert Alphonce mkazi wa Goba jijini Dar es Salaam, anasema kwamba amekuwa anakikusanya taka ngumu kutoka soko na kuzipeleka sehemu wanakozichakata na kuzirejelesha katika matumizi ya kulisha baadhi ya mifugo, na pia mbolea asilia ambayo hutumiwa na wakulima wadogo wadogo kuweka kwenye mashamba ya mboga na maua.
Alphonce anasema amekuwa akiendesha familia yake ya mke na watoto wawili kupitia kazi yake ya ukusanyaji wa mabaki ya mbogamboga na kwenda kuziuza, ambapo kwa wiki anakwenda sokoni mara mbili, huku siku nyingine akizitumia kwa shughuli zake nyingine.
NEMC,Wadau watoa neno
Mkurugenzi Mkuu wa Baraza la Taifa la Hifadhi na Usimamizi wa Mazingira (National Environment Management Council – NEMC), Dk. immaculate Sware Semesi anasema NEMC, na taasisi ya mazingira, kituo cha Sayansi cha Mazingira (Centre for Science and Environment - CSE), kutoka India, wamekutana nchini Tanzania kujenga uelewa wa nini kifanyike katika taka ngumu, kuchukua takwimu ni taka kiasi gani zinazalishwa na zinatunzwaje, ili ziwe fursa badala ya kuwa uchafuzi wa mazingira.
Dk.Semesi anasema sambamba na hilo, kutambua ni teknolojia gani itumike ili kufanya taka zisiwe kero katika manispaa na jiji, bali ziwe fursa ya kuzalisha ajira au nishati kutokana na taka.
Mkuu wa Mkoa wa Dar es Salaam, Albert Chalamila katika moja ya hotuba yake alisema kwamba anaiona fursa kubwa kwenye wingi wa taka hizo, na tayari alisafiri mara moja kwenda kwenye jiji la Bursan nchini Korea Kusini kujifunza namna wenzetu walivyofanikiwa kwenye urejelezaji wa taka, na kuzifungamanisha na fursa kwa vijana wa rika mbalimbali.
Chalamila anasema kwamba jiji la Dar es salaam linaweza kuwa mfano kwa majiji mengine nchini Tanzania na Afrika Mashariki kwa fursa ya ajira kwa njia ya urejeleshaji wa taka, endapo juhudi za makusudi zitachukuliwa na kufanyiwa kazi kwa vitendo.
Anaongeza kuwa urejelezaji wa taka (recycling) ni mchakato wa kutibu taka kwa lengo la kuokoa malighafi zilizopo ndani ya taka na kuzirejesha kwenye matumizi ya kiuchumi.
Vifaa vya kielektroniki kama simu na kompyuta hurejelezwa na kutumika tena katika kutengeneza matofali, saruji na vyombo vipya vya glasi.
Taka za kaboni kama maganda ya matunda na mbogamboga, zinatumika kutengeneza mbolea na karatasi zikirejelezwa na kutumika kama makasha ya mayai na vifungashio vya bidhaa mbalimbali.
Ripoti ya Benki ya Dunia kuhusu maendeleo ya miji, inaonesha kuwa Afrika huzalisha tani milioni 70 za taka kwa mwaka.
Wakati huu ambapo ongezeko la watu wanaohamia mijini linaongezeka kwa kiasi kikubwa, Benki ya Dunia inasema kuwa kufikia mwaka 2025, uzalishaji wa taka huenda ukafikia tani milioni 160 kwa mwaka.
Tafiti zinasema kwamba ni rahisi kutengeneza bidhaa kutoka nyenzo zilizorejelezwa, kwani bidhaa kama ya aluminium iliyorejelezwa inaweza kuandaliwa tena na kuuzwa kwa bei nusu, kutokana na kuhitajika nishati kidogo ya kuchakata aluminium iliyorejelezwa, kuliko kutumia aluminium mbichi ya kiwandani inayotumika kwa mara ya kwanza.
Urejelezaji pia huepusha gharama ya utupaji wa taka kwenye dampo na vichomaji (incinerators), kwani baada ya kuanza kwa urejelezaji, dampo chache zitahitajika, na ardhi zaidi zilizokuwa zimetengwa kuhifadhi taka huweza kutumika kiuchumi.
Aidha, mapato ni sehemu nyingine aliyoiona Chalamila, kwani urejelezaji huimarisha tasnia ya uchakataji, na hivyo kutengeneza nafasi mpya za kazi kwenye viwanda vidogo vitakavyoundwa, kama viwanda vya chuma, karatasi, glasi, pamoja na ajira kwenye vituo vya ukusanyaji taka, na hata warejeshaji husika.
Utafiti wa U. S Recycling unaonesha kuwa nguvukazi ya kuchakata na kutumia tena malighafi zinazotokana na taka, imekuwa kubwa zaidi kwenye mataifa mengi, zaidi ya nguvukazi inayotumika kwenye uchimbaji wa madini na usimamizi wa taka zisizorejelezwa.Mashirika yanayorejeleza taka, huzalisha takribani dola bilioni 240 kwenye mapato ya kila mwaka.
Huko Carolina kusini pekee, zaidi ya wafanyakazi 15,000 na dola za Marekani milioni 69 za ushuru, hutokana na uchakataji wa taka, huku Carlifonia urejelezaji wa taka ukiajiri watu 85,000.
Kila mwaka, dunia inageuka kuwa makao ya takribani tani bilioni 2.01 za taka ngumu, na idadi hiyo inatarajiwa kufikia bilioni 3.40 miaka 30 ijayo, sawa na ongezeko la 70%.
Kwa mujibu wa Benki ya Dunia, (World Bank – WB), mataifa yenye kipato cha juu inaonesha kwa siku kuna ongezeko la 19%, huku mataifa yenye uchumi wa kati na chini, ukiongezeka kwa 40% au zaidi.
Mlezi wa Seminari Kuu ya Segerea, Padri Siegfried Rusimbya Ntare, akibariki matoleo ya waamini wakati wa adhimisho la Misa Takatifu ya Alhamisi Kuu iliyoadhimishwa katika Parokia ya Mtakatifu Kizito, Kilongawima, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam. Kushoto ni Dekano wa Dekania ya Mtakatifu Thomas More, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, Padri Romwald Mukandala.
Askofu Msaidizi wa Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, Mhashamu Henry Mchamungu (katikati), akiwa katika picha ya pamoja na Viongozi wa Halmashauri ya Walei wa Parokia ya Bikira Maria Msaada wa Daima, Kimara- Korogwe, jimboni humo baada ya Ibada ya Ijumaa Kuu iliyofanyika parokiani hapo.
Paroko wa Parokia ya Familia Takatifu, Mburahati, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, Padri Vitalis Kassembo (katikati mwenye kanzu nyeusi), akiwa katika picha ya pamoja na Viongozi wa Halmashauri ya Walei wa Parokia hiyo, baada ya Adhimisho la Misa Takatifu ya Sikukuu ya Pasaka iliyoadhimishwa Jumapili ya Pasaka parokiani hapo. (Picha zote na Yohana Kasosi)
Mwenyekiti wa UWAKA Dekania ya Segerea, Emmanuel Tibaijuka akitoa neno la shukrani kwa UWAKA Parokia ya Mtakatifu Bonaventura, Kinyerezi, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, kwa kumkaribisha katika sherehe ya UWAKA DAY parokiani hapo.
Mlezi wa Seminari Kuu ya Segerea, Padri Siegfried Rusimbya Ntare, akiwaosha miguu waamini wakati wa Adhimisho la Misa Takatifu ya Alhamisi Kuu iliyoadhimishwa katika Parokia ya Mtakatifu Kizito, Kilongawima, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam.
Waamini wa Parokia ya Bikira Maria Msaada wa Daima, Kimara- Korogwe, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam wakiwa katika Ibada ya Ijumaa Kuu iliyofanyika parokiani hapo hivi karibuni.
Askofu Msaidizi wa Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, Mhashamu Stephano Musomba (katikati mwenye fimbo ya kichungaji) pamoja na Mapadri wakiwa katika picha ya pamoja na waamini kutoka Parokia mbalimbali za Jimbo hilo, baada ya Adhimisho la Misa Takatifu ya Sherehe ya Utume wa Kwaya Katoliki Tanzania (UKWAKATA), Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, iliyoadhimishwa Parokia ya Mtakatifu Bonaventura, Kinyerezi.
Paroko wa Parokia ya Mtakatifu Bonaventura, Kinyerezi, Jimbo Kuu Katoliki la Dar es Salaam, Padri Francis Hiza (katikati waliokaa), Paroko Msaidizi wa Parokia hiyo, Padri Benson Mapunda (kushoto kwa Paroko), na Didas Ndyemela, Mwenyekiti wa UWAKA Parokia hiyo (kulia kwa Paroko), wakiwa katika picha ya pamoja na Wanaume Wakatoliki (UWAKA) Parokia ya Kinyerezi baada ya hafla fupi ya UWAKA DAY, iliyofanyika Jumatatu ya Pasaka parokiani hapo. (Picha zote na Yohana Kasosi)
Mwanza
Na Paul Mabuga
Anna Nicodemus, mmoja wa wahariri katika kituo cha runinga cha Shirika la Utangazaji la Namibia (Namibia Broadcasting Corporation: NBC), yeye na timu yake wamepanga kufanya filamu halisi (factual film) kama sehemu ya mafunzo ya chuo kimoja katika jiji la Berlin nchini Ujerumani, na wameamua kuifanya kazi hii katika nchi yao.
Kwa hiyo, wanapanga kutengeneza maudhui ambayo yataonesha tofauti kati ya maisha ya kijijini na ya mjini, wakirejea hali ilivyo katika mji mkuu wa nchi yao- Windhoek. Lakini katika mazungumzo nao kama wanafunzi wenzao, inabainika kuwa walichodhamiria sicho walichokikuta huko walikokwenda kutengeneza filamu hiyo.
Walianza na kumchukua Mhandisi wa Mwanga katika kituo hicho, aliyetambulishwa kwa jina la Zuma ambaye anatoka katika kabila la Wa -Himba (omu himba akiwa mmoja na wakiwa wengi ni Ova himba), ambalo linatoka Kaskazini mwa nchi hiyo.Wa-himba kwa kiasi ni wafugaji, na wanasifika kwa kujipaka tope jekundu na kwa idadi wanakadiriwa kufikia watu elfu 25.
Katika filamu hiyo, Zuma ambaye ameacha mchumba wake katika jiji la Windhoek, anasafiri hadi katika kijiji chao kwa lengo la kusalimia mwishoni mwa juma. Anapofika huko, kitu cha kwanza ni kuelekezwa avue mavazi ya mjini, na kisha kuvaa lubega baada ya kujiisiliba udongo mwekundu uliochanganywa na mafuta ya ng’ombe. Hapa ndipo anapofanana na watu wa jamii yake.
Pengine tofauti na mazoea, safari hii mjomba wake anatangaza katika kadamnasi kwamba ameamua kijana wake Zuma aoe, na mwanamke yupo amemchagulia, ni mama wa ki-hinba ambaye kwa umri ni mkubwa kuliko muoaji. Kwa Wahimba mjomba ndiye mwenye mamlaka kwa kijana, na hata kwa kumtafutia mchumba. Jukumu hili hufanyika kwa umakini kwa sababu kwao mwanamke ndiye mkuu wa familia.
Mke ambaye ana watoto wanne aliozaa na wanaume wengine, sasa amepata kijana wa jijini Windhoek, na kwa taratibu Zuma hawezi hata kuleta fyoko na yule mchumba wake aliyemuacha mjini ambaye hatambuliki, kwani hana mamlaka ya kujichagulia, na lazima idhini itoke kwa mjomba.
Mke anatinga kwenye ndoa akiwa kifua wazi. Wanawake wa Kihimba ndivyo walivyo kijiji kizima, siku zote hawafichi matiti. Hakuna cha hereni za English Gold wala jeans, unafanya mchezo nini! Wametinga viurembo vya kujitengenezea wenyewe, na vijimavazi kuziba kiuno. Wamejisiliba udongo mwekundu na kujipaka mafuta ya ng’ombe. Kutoka hapo anapatikana Bi. harusi, mengine kama shela na saloon, ishia nayo huko huko.
Filamu hii ilipewa jina la Maisha Pacha ya Zuma (Double Lives of Zuma!), yaana Zuma wa jijini Windhoek anayeoongea Kireno na Kiingereza, na mwingine wa kijijini Kaokoland, anayeongea Kiherelo na Kiafricana.
Kimoja cha kuchukua ni kwamba, familia inaonesha mamlaka na wajibu katika suala la ndoa, na kimsingi huu ndio uliokuwa utaratibu mzuri katika jamii zetu. Mathalan, mjomba anamwendea kijana wake na kumwambia kule kanisani ameona msichana mrembo ambaye anamfaa kuwa mke wake. Labda hana mkorogo, na nywele kazisuka vyema, siyo kama zile zilizosambaa mithili ya brashi bovu la shetani.
Pengine shangazi anamfuata binti yake na kumwambia kule kanisani amemuona kijana anayefaa kuwa mume wake, kwani kavaa vyema na hajaacha chupi nje, hajasuka wala kuvaa hereni hivyo hata wakioana na kukaa kwenye nyumba yao, atajulikana nani ni mwanamke na nani ni mwanaume. Yaani kijana mchumba mtarajiwa hajajitindua bongo na kuweka boga kichwani badala yake! Anajisimamia na hana mwelekeo wa kulelewa.
Siku hizi vijana wameachiwa demokrasia, wanaamua watakavyo! Waoe au kuolewa sawa, na wasiolewa au kutooa nayo ni burudani tu kwao. Hili la mwisho ndilo limekuwa fasheni, na ushahidi ni takwimu kwamba asilimia 61 ya Watanzania walio mijini na asilimia 55 ya walio vijijini, hawajoa wala kuolewa. Hizi ni takwimu rasmi ambazo zimekuwa gumzo mitandaoni, huku Viongozi wa Dini wakiombwa kuingilia kati.
Takwimu hizi naana yake ni kwamba karibu watu wawili katika kila watatu, ambao bila shaka wanapaswa kuwa kwenye ndoa unaokutana nao mjini, hawajaoa au hawajaolewa, huku katika kila watu wawili unaowaona kule kijijini, basi ujue mmoja kati yao hajaoa au hajaolewa. Hali hii pengine inakuja baada ya vijana kuanza kuona kwamba hakuna umuhimu wa kuoa ama kuolewa, na kwao hiyo ni fasheni.
Pengine ni kweli kwamba kuoa au kuolewa na uamuzi unaohitaji umakini, kama mwanafalsafa mmoja anayenukuliwa mara kadhaa bila kutajwa, alivyowahi kusema kuwa, kati ya kuoa na kutooa, au kuolewa ama kutoolewa, lolote kati haya utakalochagua, utajuta! Lakini ni ukweli usiopingika kwamba kuoa ama kuolewa, ni wito wa lazima, labda kuwe na sababu inayokubalika.
Mjadala wa takwimu hizi la lundo la Watanzania wasio katika ndoa, unapohamia katika daladala moja jijini Mwanza inayosafirisha abiria kutoka jijini kati kwenda Buswelu ambako unamkuta msafiri ambaye ni mwenyeji jamii moja kutoka kaskazini mwa Tanzania, na anasema, “Tatizo ni wasichana hawapendi kuzaa, wanapenda kudondosha (kutoa mimba), lakini vijana wa kiume wakilazimishwa, wataoa, wao hawana shida.”
Yeye analiona tatizo ni kwa mabinti kutotaka kuolewa wakikwepa majukumu yao ya asili ya kuwa wake, kuzaa na kulea. Wakati huyu muungwana akisema hivi, Mwenyekiti wa mtaa mmoja jijini humo, anakuja na shauri la ajabu kidogo. Linahusu mama mmoja mwenye umri wa kati ya miaka 40 na 50 ambaye anadai kwamba kuna kijana mpenzi wake amempa ujauzito na kumwibia pesa. Aliingia katika mahusiano na kijana huyo baada ya kufiwa na mumewe.
Unaposikia juu ya shauri hili, unamwangalia kijana mhusika na kugundua kuwa ana umri wa miaka kati 20 hadi 25. Lakini kabla mambo hayajaenda mbali, Mama mlalamikaji na mlalamikiwa, ambaye ni kama mwanae, wanaonekana wakiwa pamoja, wakipata kinywaji, na labda kulea mimba yao. Mwenyekiti ashauriwe, kwamba, hawawezi vijana wa kileo kwani wamenogewa kulelewa na kuwa “ndugu wakigombana, kamata jembe ukalime!”
Dar es Salaam
Na Arone Mpanduka
Kuimba ni kutamka maneno katika hali ya kimuziki, au pia twaweza kusema ni kutamka maneno moja baada ya jingine kwa sauti yenye lahani (sauti ya ala ya muziki,tyuni) au ghani (melodi).
Mwimbaji ni mtu yeyote mwenye uwezo wa kuimba kwa sauti yake bila kutumia vyombo vya muziki.
Ikumbukwe pia kuwa katika vikundi vya uimbaji, wapo wale wanaoongoza wengine katika uimbaji (lead singers), na wengine kazi yao ni kuitikia (backing singers).
Kuna mitindo mbalimbali ya uimbaji. Wengine wanaimba huku wamesimama wima, wengine wanaimba huku wamekaa, na wengine wanaimba huku wakionesha ishara mbalimbali kwa mikono, miguu yao,au vyote viwili.
Mitindo ya uimbaji ni mizuri iwapo tu inasaidia kufikisha ujumbe kwa wahusika. Huduma ya uimbaji siyo “show.”
JINSI YA KUPATA WIMBO/MADA MPYA
Watu wengi wanapenda vitu vipya,mathalan kiatu kipya, gauni jipya, nyumba mpya,vyombo vipya, n.k. Vivyo hivyo, watu wanapenda kusikia nyimbo mpya. Lakini je, ni rahisi kwaya au watunzi wa nyimbo kutunga nyimbo mpya kila mara?
Mambo yafuatayo yanaweza kukusaidia kupata nyimbo au mada mpya.Ukisikia sauti ya wimbo (melody) moyoni mwako, fanya haraka kuirekodi kwenye kanda (kama una radio cassette na microphone au simu).ili usisahau.
Njia nyingine ni kusoma sana vitabu mbalimbali vya kisiasa, kiuchumi na historia za ndani na nje ya nchi, ili vikupe uelewa mpana wa kuimba maudhui unayoyataka.
Pia, unaweza kuwa mdadisi wa mambo kwa kuuliza wajuzi mbalimbali, na kufuatilia vyombo vya habari kuhusiana na yale yanayoendelea kujitokeza kila siku.
Wimbo unaweza kuwa na mada (topic) moja au zaidi. Lakini wimbo wenye mada moja ni mzuri zaidi. Kwa nini?
Wimbo wenye mada moja mara nyingi unaanza kwa utangulizi,baadaye unaelezea mada yenyewe, na kisha unatoa hitimisho.Kwa hiyo ni rahisi kukumbuka ujumbe wa wimbo huo.
Pia, hakikisha unakuwa na ufafanuzi wa kutosha. Beti 3 au 4 zinaweza kuzungumzia mada moja tu kwa kuifafanua. Mada ya wimbo inaweza kumlenga mtu mmoja au watu kadhaa.
Nyimbo nyingi zinaangukia katika makundi mbalimbali, kama vile nyimbo za mafundisho/maonyo, Nyimbo za Faraja, Nyimbo za Mahubiri,
Nyimbo za siasa, nyimbo za uchumi na nyimbo za kuburudisha ambazo ndani yake zinaweza kukosa ujumbe sahihi, lakini zikaishia kuwa na midundo mizuri kwa lengo la kusherehesha.
VYAKULA NA VINYWAJI KWA MWIMBAJI
Vilaji na vinywaji visivyofaa kabla ya kuimba, ni muhimu ili kuepuka kuimba tumbo likiwa tupu kabisa. Kuimba ni kama riadha, inahitajika nguvu kwa ajili ya utendaji wako. Hata hivyo, ni muhimu pia kuepuka kuimba tumbo likiwa limeshiba sana.
Kumbuka kuimba ni kazi ngumu, unahitaji mafuta (you need fuel), hivyo inashauriwa kuwa na mlo wa kawaida wa saa moja au mbili kabla ya uimbaji.
Kulingana na mazoea yetu, vipo vyakula na vinywaji ambavyo ni vigumu kuachana navyo ghafla, mengine huchukua muda.
VYA KUZINGATIA UWAPO STUDIO YA MUZIKI
Mosi; Usikimbilie kwenye chumba cha kurekodia kabla hujawa tayari. Kusimama studio ili kurekodi inaweza kuwa ya kukatisha tamaa kwa waimbaji wapya. Hivyo, fanya mazoezi sana kabla ya kurekodi.
Pili; Jaribu kujirekodi mwenyewe kabla ya kuingia studio, na sikiliza kujua kile ulichokipenda, na kusahihisha usichokipenda. Chagua funguo sahihi ili kuweza kufikia nota za juu kwa wepesi, mbinu zako za kiuimbaji zinatakiwa kuwa nzuri kiasi cha kuzuia kupoteza muda katika studio kwa kurekodi mara nyingi, na kutumia tyuni nyingi.
Tatu; tumia vizuri microphone katika kuimba. Katika studio hakikisha kunakuwa na umbali fulani kutoka mdomoni mwako hadi kwenye microphone. Waimbaji wenye uzoefu mdogo kwenye microphones hujikuta wakiyumbisha vichwa vyao, kitu ambacho kinaweza kuharibu ubora wa sauti.Sogea karibu na microphone sauti inapokuwa ndogo, na mbali inapokuwa kubwa. Hii itakusaidia kuondoa tofauti ya kupanda na kushuka kwa sauti.
Nne; Epuka kusisitiza maneno yenye P na B ambayo mara nyingi huzalisha sauti yenye popp. Pia weka msisitizo kwenye maneno yenye F na S.
Tano; Dhibiti sauti za pumzi (kuhema kwa sauti). Kudhibiti sauti za pumzi wakati wa kurekodi itasaidia kuondoa usumbufu wakati wa kuhariri sauti.
Sita; Kabla hujaanza kurekodi, jaribisha aina tofauti za microphone kuona ni ipi inayofaa. Unaweza kurekodi ubeti mara kadhaa, na kusikiliza ipi inayofaa.
LONDON, Uingereza
Hakuna muda ulio wazi wa kurejea kwa Andy Murray, baada ya nyota huyo aliyekuwa mchezaji nambari moja wa Uingereza kupasuka mishipa ya kifundo cha mguu mapema mwezi Machi.
Mchezaji huyo mwenye umri wa miaka 36 alipata jeraha katika kushindwa kwake kwenye michuano ya Miami Open, raundi ya tatu.
Murray atakosa mashindano ya Aprili ya Monte Carlo Masters, na BMW Open huko Munich, kufuatia mashauriano na wataalam wa matibabu.
Bingwa huyo mara tatu wa Grand Slam, hapo awali alisema hana mpango wa “kucheza zaidi msimu huu wa joto”.
Murray alicheza kukamilisha mechi dhidi ya Machac, kwa kupoteza 5-7 7-5 7-6 (7-5), kabla ya kufichua ukubwa wa jeraha siku ya Jumatatu.
Raia huyo wa Scotland alisema kuwa alipata mpasuko kamili wa ligament yake ya mbele ya talofibula, na karibu kupasuka kwa unene wa kano yake ya calcaneofibular.
Murray, ambaye anatimiza umri wa miaka 37 mwezi wa Mei mwaka huu 2024, alisema mapema mwaka huu kwamba anataka kushindana katika Michezo mingine ya Olimpiki kabla ya kustaafu.
BURNLEY, Uingereza
Meneja wa klabu ya soka ya Burnley Vincent Kompany amelalamikia kiwango cha mwamuzi katika Ligi Kuu ya England msimu huu, akidai kuwa hakijakuwa kizuri vya kutosha.
Kompany alionyeshwa kadi nyekundu na mwamuzi Darren England wakati wa sare ya 2-2 dhidi ya Chelsea Jumamosi kwa kupinga uamuzi wa penati uliosababisha beki Lorenz Assignon kutolewa nje kwa kadi nyekundu.
Wachezaji sita wa Burnley wametolewa nje kwa kadi nyekundu katika mechi 30 msimu huu, idadi kubwa zaidi kuliko ya timu yoyote ya Ligi Kuu England.
Assignon alionyeshwa kadi ya pili ya njano muda mfupi kabla ya kipindi cha mapumziko kwa kumchezea vibaya Mykhailo Mudryk, na Kompany alitolewa uwanjani kwa majibu yake.
Burnley walitoka nyuma mara mbili dhidi ya Chelsea, huku Dara O’Shea akifunga bao la kusawazisha dakika ya 81 na kupata pointi moja.
“Nimewaambia waamuzi nimesema kwa njia ya kujenga, kuelewa na ukweli sio rahisi kwao”, alisema Kompany.
Dar es Salaam
Na Nicolaus Kilowoko
Kocha Mkuu wa klabu ya soka ya Singida Fountain Gate FC, Jamhuri Kihwelo maarufu kama ‘Julio,’ amepinga madai ya wachezaji wake kushuka viwango, na kueleza kuwa wanaoendelea kuisema timu hiyo, hawako sahihi.
Julio aliyaeleza hayo wakati akifafanua hali ya kambi na maandalizi ya timu yao kwa ajili ya mechi zijazo ambazo zipo mbele yao, ikiwemo mechi muhimu ya Ligi dhidi ya timu ya soka ya Yanga.
Alisema kuwa watu hawaijui klabu hiyo hiyo kuwa kwa sasa imebadilika, tofauti na huko nyuma kabla ya yeye hajaichukua, na kudai kuwa timu ina wachezaji wenye uwezo mkubwa wa kukupa matokeo chanya.
Julio alisema kuwa watu wamekuwa wakiisema vibaya klabu hiyo kuwa imelegalega, kitu ambacho siyo kweli kutokana na kuwa amekuwa na wachezaji wenye kujua nini wanafanya, tofauti na mitazamo ya watu wengine.
“Vijana wangu kwa sasa wanafanya mazoezi makubwa sana, hata ukiwaangalia, wanacheza kwa maelewano makubwa, na kwa asilimia 80 timu imebadilika sana kutokana na kuwa na wachezaji ambao wanajua nini wanachokifanya”, alisema Julio.
Alisema pia kuwa mbali na kuendelea kupambana nao katika mazoezi na kuwapa mbinu nyingi za kiufundi, lakini kitu kingine ambacho anendelea nacho kwa sasa ni kurekebisha ufahamu wao ili kuwajenga na kuwa bora kwa michezo yao ijayo.
Timu hiyo iliweka kambi Bamba Beach jijini Dar es salaam baada ya Ligi kusimama kwa muda, na hivyo kupelekea uongozi wa klabu hiyo wa kushirikiana na benchi la ufundi kwa ajili ya kuongeza kitu kwenye uchezaji wao.
Singida Foutain Gate wanatarajia kuwa na kibarua kizito Aprili 14 watakapokutana dhidi ya klabu ya soka ya Yanga katika mchezo wao wa Ligi mara baada ya kukutana na dhahama ya kipigi katika mchezo wao wa mzunguko wa kwanza wa Ligi.
Ikumbukwe hivi karibuni kwamba uongozi wa klabu hiyo ulifanya mabadiliko makubwa mara baada ya kuvunja benchi lote la ufundi la awali, na kumuajiri Kocha Jamhuri Kihwelo (Julio) ambapo lengo kuu ni kuinusuru timu hiyo isishuke daraja, bali kuleta sura mpya na mbinu mpya za kiufundi ili kufikia malengo yao ya msimu wa mwaka 2023/24.
Radio –Television Tumaini, also trading as Tumaini Media, consisting of Radio Tumaini, a weekly newspaper “Tumaini Letu” and a Television Station “Tumaini Television” is owned and run by the Archdiocese of Dar es Salaam, Tanzania since 1994.
+(255) 238-4131
info@tumainimedia.co.tz/p>
